Мэйик нэһилиэгэ Үөһээ Бүлүү улууһун биир кырдьаҕас нэһилиэктэриттэн биирдэстэрэ.
Мэйик – диэн киһи аатынан аҕа ууһа Туймааданан, Намынан, Өлүөхүмэнэн, Бүлүүнэн, Сунтаарынан, Ньурбанан ууннан, сиринэн айаннаан кэлбиттэр. Сис Мэйигэ ити кэмҥэ ааттаммыт. Нэһилиэк тутулун “Балаҕан” – аҕатын ууһа ылан сайдыыга, салайыыга төрүт тумус дьоннорунан Винокуровтар диэн Туймаадаттан кэлэн олохсуйбут Бэкэй кинээс (сэттэ уоллаах) Ньурба улууһун Акана нэһилиэгин кытта быысаһар граница
Үөһээ-Бүлүү улууһун Мэйик нэһилиэгин соҕуруу өттүнэн Оҥхой нэһилиэгин Хатыыстыыр элгээнин уҥуоргу өттүнэн Садын, Сайылык, Эндиндэ үрэхтэрин быһа охсон Кэһэр үрэҕин быһа охсон Бүөчээ күөлүн Хагдан күөлүн уҥуоргу өттүлэринэн Харыйа үрэҕин ортотунан Боруу үрэҕин хабан Бугуйаахтары уҥуоргу өттүлэринэн Ат бастаах уҥуоргу өттүнэн Түүкээн үрэххэ түһэр.
Бүлүү өрүһүн хаҥас кытылыгар Мэйиктэр диэн балачча элбэх саха дьонноро кэлэннэр олохсуйбуттар. Бэрт сытыары көнө дьоннор диэн ааттыыр эбиттэр. Бу Мэйиктэргэ Оһох диэн бэртээхэй булчут, хорсун уол баар эбит. Дьогдьойору ол уолга кэргэн биэрэллэр.
Оһохтор – элбэхтик тарҕаммыт ийэ ууһа дьон. Ботомоойунан, Бээкимдэнэн тарҕанан олорбуттар уонна Мэйиктэн төрүттээх буоланнар Үөһээ-Бүлүү Сис Мэйигинэн, Ленскэй, Өлүөхүмэ Мэйиктэринэн тиийэ олорбуттара сэһэҥҥэ баар.
“Сэргэ төрдүгэр сэһэн” кинигэттэн
Оҥхой нэһилиэгин кытта быысаһар граница
Мэйик нэһилиэгин соҕуруу өттүнэн Өлөн күөл соҕуруу сиһиттэн саҕалаан Дьаннаах, Үҥкүр икки ардынан Кутат, Сэлээкин Кулуһуннааҕын икки ардынан Ойбон күөл Мэнэлээх кэннинэн Сыырдаах, Саҥа күөл кэннинэн Сондьуук Кулуһуннааҕын ортотунан Муоһааны ортотунан Өлгөөнү кэннинэн, Уксакаан кэннинэн Түүкээҥҥэ диэри.
Боотулуу нэһилиэгин кытта быысаһар граница
Мэйик нэһилиэгин хоту өттүнэн Далыр нэһилиэгин кытта быысаһар сириттэн Кустуур элгээнтэн саҕалаан Чүөмпэ үрэҕин быһа охсон Балдьаан үрэҕин Эһэ арҕаҕынан быһа охсон Кумах үрэҕинэн Түүкээҥҥэ диэри.
Далыр нэһилиэгин кытта быысаһар граница
Мэйик нэһилиэгин соҕуруу өттүнэн Өлөн күөл уҥуоргутуттан, Иччилээх үрэҕин баһынан, Тэриэппэ, Тиргэлиир икки ардынан Чаххарын, Саҥа күөл кэннинэн, Үс Көлүйэ, Илимниир, Арыылаах кэннинэн Туруйалаах Хампа икки ардынан Оччугуй Мунду күөлүн кэннинэн Талымында, Ааллаах кэннинэн, Илин Чинэкэт, Быччагдаан икки ардынан, Оргул, Кээди кэннинэн Укукуукка Кустуур элгээнин үөһэнэн Боотулуу границатыгар диэри.
“Из металлов якутам знакомы: железо, медь, бронза, серебро, олово, свинец, золото. По значению и распространенности на первом месте следует поставить железо. Это, кроме того, единственный металл, который в настоящее время якуты добывают из руды, и единственное производство, ясно обособившееся в кустарный промысел. Им занимаются искони некоторые роды в Вилюйском и Якутском округах. В первом добыча железа сосредоточена в Мархинском улусе в наслегах Асыкайском, Одейском, Кангаласком и в Верхневилюйском улусах в наслегах Хоринском, Меикском и первом Едюгейском”.
В.Серошевскай.
Мэйик – кырдьаҕас нэҺилиэк. Дьон – сэргэ тоҕуоруҺан олохсуйбут ытык – мааны сиринэн биллэр. Билигин кииннэнэн тэринэн олохсуйуу иккис сиригэр КыҺыл Сайылыкка түмсэн олоробут. Төбүрүөнтэн көҺүү 1965с. саҕаламмыта, олуйар боппуруоҺунан оскуола буолбута, Далыр орто оскуолатыгар чугаҺааҺын. Бу көҺүү содулугар нэҺилиэк дьонун өйө – санаата хамсаабыта, ыҺыллыыга барбыта. Сис Мэйигэр олорор дьон Ньурбалаабыттара, сорохтор Далырынан, Оҥхойунан, Хоронон, Боотулуунан тарҕаспыттара. НэҺилиэк элбэх докумуоннара хараллыбатахтара, сүппүттэрэ. Өбүгэттэн көҺөн иҺэр норуот маастардарын мандар оҥоҺуктара туостан, тимиртэн маллара өтөхсүйбүттэрэ. КөҺөр дьүккүөрүгэр, сэбиэскэй иҺит – хомуос дэлэйэн эрэр кэмэ буолан ким да аахайбатах. КулуҺуннаахха, Төбүрүөҥҥэ олохсуйбут дьон үгүстэрэ билигин суохтар… КөҺөргө былаас күҺэйиитэ күүстээҕэ. НэҺилиэкпит чуолкай сааҺын этэр күчүмэҕэй курдук. Буойун – бөҕөс Буучугурас 100 сааҺын туоларыгар ҮөҺээ Бүлүү олохтооҕо Федотов Д.Я. архыыпка үлэлэҺэ сылдьан 1805 с. картаны булбута. Онно1 Боотулуу, 2 Үөдүгэй, Чочу, Нам, Мэйик нэҺилиэктэрин ааттара баара, булгуччу бу 1805 с. нэҺилиэк быҺыытынан билиниллибитэ диэн чуолкай докумуон суох.
Бүлүү уокуругар 1771 с. Иван Аргунов диэн дворянин 24 нэҺилиэк бэчээтин түҥэппит. Улуус архыыбын сулууспата куорат архыыбыгар уопсай сакаас түҺэрэн нэҺилиэктэр саастарыгар үлэлэҺиэн, торумнаҺыан сөп быҺыылаах. Ааспыт көлүөнэ ытык кырдьаҕастара: «Мэйик диэн аҕа ууҺун аата диэччилэр, ол аата киҺи аата буоларыгар мунаах суох. Бастакы кэлии, биллэн турар, Дыгын кэмигэр эбит. Итиннэ сөптөөх үҺүйээннэр бигэргэтэллэр. «Иччилээх» диэн нэҺилиэги иитэн олорор улахан оттонор ходуҺа сирдээхпит. Күөл ортотугар улахан төгүрүк мас арыылаах, онно олохтоох тигиилээх омуктар куотан киирэн тиҺэҕин сэриилэспиттэр. Сахалар “ТыҺаҕас” алааҺын диэки тыа саҕатыттан муос төбөлөөх оҕунан ытыаласпыттар дииллэрэ. Тоҥус ойууна бааҺыран куоҕастыы хахаара сылдьан туос тыынан тоҕута ыттаран өлөр охтуутугар: «Бу күөл Иччилээх буоллун» – диэбит. Уруккута МуоҺалыкаан эбит. Мэйик аҕа ууҺа Намынан, Өлүөхүмэнэн, Бүлүүнэн, Ньурбанан, Сунтаарынан эргийэн бу дойдуну булбуттар.
